Trong những năm gần đây, xu hướng lựa chọn ngành học tại Trung Quốc đang chứng kiến sự thay đổi rõ rệt. Ngày càng nhiều học sinh không còn đặt mục tiêu vào các trường đại học tốp đầu, thay vào đó là chọn các ngành học thực tế, hứa hẹn cơ hội việc làm ổn định hơn sau khi tốt nghiệp.

Trường hợp của Lu Jie – một học sinh tại tỉnh Hồ Nam – là ví dụ điển hình. Sau khi không đạt kết quả như kỳ vọng trong kỳ thi tuyển sinh đại học, cô đã quyết định nộp hồ sơ vào ngành Khoa học máy tính và công nghệ tại một trường ít tiếng tăm hơn. Theo chia sẻ, các đại học lớn thu hút quá nhiều thí sinh cho ngành này, nên Lu buộc phải lựa chọn một trường có xếp hạng thấp hơn để theo đuổi đúng sở thích.

Đại học danh tiếng không còn là ưu tiên

Kỳ thi đại học vẫn được xem là "cửa ải định mệnh" với học sinh Trung Quốc. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế không ổn định và thị trường việc làm cạnh tranh khốc liệt, giới trẻ có xu hướng đặt nặng vấn đề tìm việc làm ngay sau tốt nghiệp thay vì danh tiếng của nhà trường. Nhiều học sinh, sinh viên và phụ huynh chuyển trọng tâm sang các ngành có triển vọng rõ ràng như công nghệ, kỹ thuật, AI hoặc dữ liệu – thay vì chọn các ngành thuộc khối xã hội vốn đang giảm sức hút.

Theo dữ liệu từ SCMP, nguyên nhân sâu xa của xu hướng này đến từ sự mất cân bằng giữa số lượng sinh viên tốt nghiệp và nhu cầu tuyển dụng. Sự gia tăng mạnh số lượng cử nhân khiến tỷ lệ cạnh tranh sau tốt nghiệp ngày càng cao.

Ngành Khoa học máy tính – vốn luôn “hot” – lại càng thu hút hơn nhờ sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI). Mặc dù các trường tốp dưới không có chất lượng giảng dạy nổi bật, số lượng thí sinh đăng ký ngành này vẫn tăng chóng mặt.

Trường mới nổi hút thí sinh bằng cam kết việc làm

Một số trường đại học mới như Đại học Greater Bay hay Đại học Khoa học và Công nghệ Fuyao đã nhanh chóng tận dụng xu hướng này. Họ mạnh dạn đầu tư vào chiến lược tuyển sinh, quảng bá khả năng đảm bảo đầu ra và thiết lập điểm chuẩn đầu vào ngang ngửa các trường lớn. Điều này đã thu hút sự chú ý của hàng loạt thí sinh đang tìm kiếm lựa chọn thực tế hơn.

Trong khi đó, các đại học truyền thống lại gặp khó khăn khi tuyển sinh cho những ngành không còn hấp dẫn về mặt nghề nghiệp. Ví dụ, Đại học Bắc Kinh – một trong những ngôi trường danh giá nhất Trung Quốc – gần đây phải mở thêm đợt xét tuyển bổ sung cho các ngành Khoa học xã hội và Triết học tại tỉnh Hồ Bắc do thiếu thí sinh.

Phụ huynh và học sinh chạy theo ngành "có việc"

Tâm lý lựa chọn ngành học để “đảm bảo tương lai” không chỉ xuất phát từ học sinh mà còn từ phụ huynh. Chị Cindy Cheng ở Vũ Hán cho biết gia đình ưu tiên con theo học ngành Kỹ thuật điện vì nhu cầu tuyển dụng cao. “Chúng tôi chọn trường xếp hạng thấp hơn nhưng có ngành học dễ xin việc,” chị chia sẻ.

Trên các diễn đàn như WeChat, phụ huynh đặc biệt quan tâm đến khả năng học lên cao học, cũng như tỷ lệ sinh viên ra trường có việc làm. Nhiều người tin rằng tấm bằng cử nhân ngày nay không còn đủ sức cạnh tranh, khiến họ thúc ép con chọn ngành “hợp thời”.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng việc chọn ngành theo trào lưu có thể gây hại lâu dài. Ông Xiong Bingqi – Giám đốc Viện Nghiên cứu Giáo dục Thế kỷ 21 tại Bắc Kinh – cho biết khoảng 70-80% hồ sơ đăng ký đại học là do phụ huynh điền thay. Họ thường bỏ qua đam mê cá nhân và không thật sự hiểu rõ xu hướng ngành nghề.

“Thành công trong sự nghiệp gắn chặt với niềm đam mê và điểm mạnh của bản thân,” ông nhấn mạnh. “Ngay cả trong những ngành ít phổ biến, nếu bạn giỏi, cơ hội vẫn luôn có.”

Thị trường việc làm ngày càng khó khăn

Năm 2025, Trung Quốc có khoảng 12,22 triệu sinh viên tốt nghiệp bước vào thị trường lao động – mức cao kỷ lục. Tuy nhiên, trong khi các tập đoàn nhà nước vẫn giữ ổn định, nhiều doanh nghiệp tư nhân lại cắt giảm ngân sách và nhân sự, khiến cơ hội tìm việc ngày càng thu hẹp.

Theo Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, trong tháng 6/2025, tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm thanh niên 16-24 tuổi (không tính sinh viên) lên đến 14,5%, còn nhóm 25-29 tuổi là 6,7%. Báo cáo tháng 7 cảnh báo rằng nhu cầu tiêu dùng yếu và bất ổn toàn cầu tiếp tục tác động tiêu cực đến thị trường lao động, đặc biệt là với người trẻ và các ngành nhạy cảm.