Trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa hai bờ Đại Tây Dương chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, Liên minh châu Âu (EU) ngày 24/7 đã chính thức thông qua kế hoạch áp thuế trả đũa trị giá lên đến 93 tỷ euro (khoảng 109 tỷ USD) đối với hàng hóa nhập khẩu từ Hoa Kỳ, nếu các cuộc đàm phán song phương tiếp tục bế tắc.

Thỏa thuận vẫn còn cơ hội, nhưng EU đã sẵn sàng phương án “phòng thủ”

Phát biểu trong cuộc họp báo cùng ngày, người phát ngôn của EU khẳng định: “Chúng tôi vẫn ưu tiên giải pháp thương lượng với phía Mỹ. Tuy nhiên, nếu điều đó không thành công, EU cũng sẽ không ngồi yên.”

Kế hoạch này là kết quả của nhiều tháng thảo luận nội bộ trong Ủy ban châu Âu (EC), đặc biệt sau khi Mỹ công khai đe dọa áp thuế lên đến 30% với hàng hóa từ châu Âu kể từ ngày 1/8 tới. Để phản ứng tương xứng, hai gói thuế trả đũa trị giá 21 và 72 tỷ euro trước đây đã được EU gộp lại thành một danh sách chung, và hiện đã được các nước thành viên phê chuẩn.

Thuế trả đũa được chia làm hai giai đoạn

Theo thông tin từ Reuters, kế hoạch đánh thuế trả đũa của EU sẽ được triển khai theo hai giai đoạn:

• Giai đoạn 1: Bắt đầu từ ngày 7/8, áp dụng với một số nhóm hàng nhất định. Tuy nhiên, các mặt hàng như đậu nành và hạnh nhân sẽ được trì hoãn áp thuế đến ngày 1/12, như một cử chỉ nhượng bộ cuối cùng.
• Giai đoạn 2: Dự kiến có hiệu lực từ 7/9, và một phần tiếp theo có thể được triển khai vào tháng 2 năm 2026, tùy vào tiến triển đàm phán.
• Dù kế hoạch đã được soạn thảo từ tháng 4, EU đã nhiều lần tạm hoãn thực thi để mở đường cho đối thoại với Washington, lần gần nhất là vào ngày 13/7.

Mỹ đã áp thuế lên hơn 70% hàng xuất khẩu từ EU

Hiện tại, các chính sách thuế của Mỹ đã ảnh hưởng đến khoảng 380 tỷ euro hàng hóa từ EU — tương đương gần 70% tổng kim ngạch xuất khẩu của khối sang Mỹ. Các mặt hàng bị ảnh hưởng chủ yếu thuộc lĩnh vực ô tô, thiết bị công nghiệp, dược phẩm, nông sản và hàng hóa cao cấp.

Trong một số nguồn tin từ giới ngoại giao EU, Washington từng đề xuất một thỏa thuận thương mại mang tính “toàn cục” tương tự mô hình Mỹ - Nhật, trong đó áp dụng mức thuế chung khoảng 15% cho hàng hóa từ châu Âu, thay vì “trừng phạt” theo ngành.

Tuy nhiên, đến nay, chưa có văn bản chính thức nào được ký kết. Phía Nhà Trắng cũng từ chối xác nhận, gọi các thông tin từ Brussels là “suy đoán”.

Lãnh đạo châu Âu tỏ ra thận trọng

Phát biểu tại Paris, Bộ trưởng Tài chính Pháp Eric Lombard và Bộ trưởng Công nghiệp Italy Adolfo Urso đều cho biết chưa từng nhìn thấy dự thảo thỏa thuận chính thức nào từ Mỹ. “Chúng tôi chỉ có thể đưa ra đánh giá khi thỏa thuận bằng văn bản hoàn chỉnh được công bố”, ông Urso nhấn mạnh.

Hiện tại, vẫn chưa rõ EU sẽ đưa ra nhượng bộ gì trong quá trình đàm phán. Một phương án có thể là giảm thuế nội khối, như thuế nhập khẩu ô tô đang ở mức 10%. Tuy nhiên, các nhà ngoại giao EU lo ngại mất thế cân bằng, nếu phải cam kết đầu tư hoặc mở cửa thị trường theo điều kiện từ phía Mỹ — điều mà Nhật Bản từng chấp nhận để đổi lấy ưu đãi thuế.

Vấn đề lớn nhất: Thuế thép của Mỹ vẫn giữ nguyên 50%

Một điểm nghẽn quan trọng trong quá trình đàm phán là việc Mỹ chưa có dấu hiệu giảm mức thuế thép lên đến 50% – áp dụng từ năm 2018. Đây là mức thuế cao bất thường, khiến nhiều doanh nghiệp luyện kim và cơ khí của châu Âu chịu thiệt hại lớn. Nếu điểm này không được tháo gỡ, giới quan sát cho rằng các cuộc đàm phán sẽ khó đạt kết quả khả quan.

Thương chiến Mỹ - EU có thể leo thang

Với việc EU đã chuẩn bị sẵn danh sách áp thuế trả đũa quy mô lớn, nguy cơ leo thang căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang hiện hữu. Nếu thỏa thuận không đạt được trước ngày 1/8, các doanh nghiệp Mỹ có thể phải đối mặt với một loạt rào cản thuế quan từ châu Âu, kéo theo hậu quả lớn với chuỗi cung ứng, thị trường tài chính và tăng trưởng toàn cầu.